Thế nhưng nói nhanh cũng không hẳn là giải pháp. Tốc độ diễn giả nói phụ thuộc vào việc khán giả đang làm gì vào thời điểm ấy. Giả sử như bạn vừa làm một việc gì đó – ví dụ như lái xe – vừa nghe đọc sách (audiobook), bạn muốn người đọc đọc tương đối chậm. Tuy nhiên, nếu bạn dồn tất cả sự chú ý của mình vào bài diễn thuyết, bạn lại muốn diễn giả nói nhanh hơn nhiều.
Vậy tốc độ nào là hoàn hảo cho một bài diễn thuyết? Tác giả nhận thấy rằng hầu hết các diễn giả nói với tốc độ 190 từ một phút.
Tuy nhiên, kiểm soát giọng nói của bạn mới chỉ là khâu đầu tiên. Để kết nối được với khán giả, bạn cần chú ý đến cả ngôn ngữ cơ thể.
Chúng ta thu được rất nhiều thông tin từ cách mà chúng ta di chuyển. Trong một bài nghiên cứu, sinh viên được cho xem một đoạn video hoặc nghe một đoạn ghi âm lời khai của những kẻ tình nghi phạm tội và sau đó được hỏi để xem ai trong số những kẻ tình nghi này nói dối.
Kết quả là những sinh viên được xem video có xu hướng chỉ đúng kẻ tình nghi hơn (tỷ lệ thành công là 65%) so với những sinh viên chỉ nghe ghi âm (với tỷ lệ 55%).
Tư lệnh Mỹ Matt Eversman gợi ý rằng lãnh đạo thì luôn đứng thẳng và thể hiện sự tự tin. Điều này cũng áp dụng cho những diễn giả: nên đứng thẳng trước khán giả và thể hiện sự tự tin với các ý tưởng của mình.
Một nét quan trọng trong ngôn ngữ cơ thể là cử chỉ. Trên thực thế, một số nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa cử chỉ của diễn giả và mức độ tin tưởng khán giả dành cho diễn giả đó.
Để có thể sử dụng cử chỉ hiệu quả, bạn nên hạn chế những điệu bộ trong khoảng giữa mắt và bụng vì những động tác trong khu vực này luôn có tác động rất lớn.
Ngoài ra, bạn cũng nên hạn chế những cử chỉ mở rộng (ví dụ như giang rộng cánh tay) và chỉ dùng khi bạn nhấn mạnh những điểm quan trọng nhất.
Như vậy là chúng ta đã biết cách để thiết lập và duy trì liên kết tình cảm với khán giả.
Giờ thì chúng ta sẽ chú ý đến cách làm cho bài diễn thuyết của bạn nổi bật.
Thử nghĩ lại lần cuối bạn thực sự bị bất ngờ, cái giây phút “Ôi! Vậy ư?” có lẽ đã làm bạn chú ý hơn tới nguồn thông tin mới đó – cho dù đó là một cuốn sách, chương trình tivi hay một bài giảng.
Nếu bạn muốn có được sự chú ý và trí tưởng tượng như vậy từ khán giả của mình, bạn nên lồng ghép những thông tin mới mẻ và đột biến vào các bài diễn thuyết của mình.
Trong một bài nói chuyện TED rất phổ biến, một nhà thám hiểm đáy biển Robert Ballard đã trình bày một cách thuyết phục cho lý luận của ông là vì sao người ta nên chi nhiều tiền hơn cho những nghiên cứu về đáy đại dương
Trong rất nhiều các sự việc ông chia sẻ, hai trong số đó đặc biệt gây chú ý.
Đầu tiên là ngân sách thường niên của Cơ quan Hàng không và Không gian Hoa Kỳ (NAS) tương đương với ngân sách mà Cơ quan Đại dương và Khí quyển Hoa Kỳ (NOAA) sử dụng trong 1.600 năm.
Sự việc thứ hai là những dải núi lớn trên trái đất không chỉ nằm trên mặt đất mà còn cả dưới biển.
Những thông tin mới và thú vị giúp khán giả ngồi lại và chú ý hơn. Và tất nhiên những thông tin đó cũng dễ để ghi nhớ hơn.
Nguyên nhân là do trí nhớ phụ thuộc vào dopamine, một chất có trong não. Khi bạn học một thứ gì mới, não bạn phát ra dopanine có chức năng giống như nút “lưu” (“save”). Thông tin càng mới lạ và hấp dẫn thì dopamine càng dễ được sinh ra và do đó khả năng ghi nhớ cũng tốt hơn.
Một ví dụ khác, Susan Cain đã thảo luận về năng lực của những người hướng nội trong một bài nói chuyện TED, một chủ đề nghe qua thấy có vẻ nhàm chán và dễ quên.
Tuy nhiên, Cain biết rằng khán giả cần một cú huých, vì vậy bà nói rằng “một người có thể có một ý tưởng hay nhưng chưa chắc đã trình bày tốt”
Ngay lập tức thì những nhà quản lý trong số khán giả của bà bắt đầu chú ý hơn: Ý kiến của Cain làm tiêu tan suy nghĩ chung của mọi người là những ai nói nhiều trong các cuộc họp là những người sáng tạo nhất (dựa trên thực tế là những người này có vẻ được chú ý hơn những người hướng nội lặng lẽ trong các cuộc họp)
Bởi vì bà đã diễn giải quan điểm của mình theo cách hoàn toàn mới cho khán giả, khả năng khán giả ghi nhớ ý tưởng đó cũng được cải thiện theo.
7: Làm cho bài thuyết trình của mình đáng nhớ bằng cách chia sẻ một khoảnh khắc đặc biệt hoặc một số liệu bất thường.
Bạn đã làm gì vào ngày 11 tháng 9 năm 2001? Thế còn ngày 11 tháng 9 năm 2002 thì sao?
Không phải nghi ngờ gì, ký ức của bạn dành cho năm 2001 chắc chắn sẽ rõ ràng hơn. Những thời điểm đặc biệt thì thường là khó quên – và nếu có những khoảnh khắc như vậy trong khi bạn thuyết trình thì khán giả sẽ dễ ghi nhớ bài nói chuyện của bạn cũng như chia sẻ về bài nói chuyện của bạn với bạn bè
Năm 2009, Bill Gates làm diễn giả của một bài nói chuyện TED mà ngay sau đó được lan truyền rộng rãi. Bài thuyết trình của ông thậm chí còn thu hút sự chú ý của Brian William, phát thanh viên bản tin thời sự đài NBC – người mà đã đề cập đến bài nói chuyện của Gates trên sóng truyền hình – mặc dù những sự kiện như vậy thì thường không được coi như là “tin tức”.
Vậy có gì đặc biệt trong những bài nói chuyện đó mà gây ấn tượng đến vậy?
Bài thuyết trình của Gates là về những căn bệnh do muỗi truyền nhiễm có thể gây tử vong như sốt rét. Gates cho rằng chẳng có lý do gì mà chỉ mỗi người nghèo phải chịu đựng mối đe dọa bệnh tật từ muỗi, rồi ông đưa ra trước khán phòng một lọ muỗi và thả cho chúng bay. Mặc dù Gates nhanh chóng bổ sung là những con muỗi này không nhiễm sốt rét, hành động khác thường này làm cho bài nói chuyện của ông gây ra khá nhiều tranh cãi. Bài thuyết trình đạt 2.5 triệu lượt xem trên website của TED và một lượt tìm kiếm trên Google cho bài nói chuyện đưa ra hơn 500,000 kết quả.
Nhưng không chỉ có những hành động khác thường làm cho bài thuyết trình của bạn nổi bật. Những số liệu gây shock cũng có thể thu hút sự chú ý của khán giả.
Mỗi khi chuẩn bị cho bài thuyết trình, bạn nên tìm kiếm những sự thật hoặc số liệu thú vị minh họa cho lập luận của mình.
Đây là hai ví dụ từ những bài nói chuyện TED phổ biến:
“Năm 1972, có hơn 300,000 người bị bắt giam và ở tù. Ngày nay con số này là 2.3 triệu người. Hoa Kỳ hiện tại có tỷ lệ đi tù cao nhất thế giới” (Bryan Stevenson)
“Cứ 100 người thì lại có 1 người mắc bệnh tinh thần. Trong phòng này hiện tại có 1,500 người, vậy 15 trong số các bạn mắc bệnh tinh thần.” (Jon Ronson)
Hai số liệu trên đã làm các bài nói chuyện trở nên dễ ghi nhớ và thú vị hơn nhiều.
8: Tăng tính hài hước vào bài phát biểu khiến khán giả nhìn nhận bạn theo hướng tích cực hơn
Thử nhìn lại những bài thuyết trình mà bạn thực sự thích? Nó có hài hước chút nào không?
Hài hước là yếu tố tích cực trong mối quan hệ của chúng ta với những người khác. Các nghiên cứu cho thấy rằng chúng ta thường gán những đặc điểm được ưa chuộng hoặc có tính chất tích cực như thân thiện, thông minh, điềm tĩnh cho những người có khiếu hài hước.
Tương tự như vậy, những người hài hước cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc thành lập một công việc kinh doanh hoặc trong quá trình thuyết trình.
Một nghiên cứu xuất bản trong tạp chí Kinh doanh Havard, khiếu hài hước được chứng minh là làm giảm tính hiếu chiến, giảm căng thẳng và cải thiện tinh thần giữa các đồng nghiệp.
Một nghiên cứu khác xem xét sự khác biệt giữa các nhà quản lý doanh nghiệp bình thường và xuất sắc chỉ ra rằng những người được liệt vào hạng xuất sắc thì thường có khiếu hài hước gấp đôi những người ở mức trung bình.
Nếu bạn đã có sẵn năng lực hài hước thì bạn nên học cách lồng ghép yếu tố này vào các bài thuyết trình. Có nhiều cách để làm được điều này. Một cách là chia sẻ các giai thoại. Có thể chỉ là một chuyện vui vui xảy ra với bạn ngày hôm trước. Cũng không nhất thiết là phải làm khán giả cười lớn mà cũng chỉ cần khán giả nở một nụ cười hoặc cười khúc khích thôi là đạt được mục đích.
Trong một bài nói chuyện TED, Dan Pallotta, nhà sáng lập tổ chức quyên góp tiền cho những nghiên cứu y khoa và hỗ trợ bệnh AIDS, đã bình luận về vai trò của ông ở nhà. Pallotta cởi mở chia sẻ mình là người đồng tính và là bố của ba đứa con sinh ba, Pallotta cho rằng cuộc sống gia đình là sự thăng hoa nhất về mặt sáng tạo và khởi nghiệp mà ông có được
Một cách tiếp cận khác là dùng biện pháp so sách và ẩn dụ. Trong bài nói chuyện về những hệ quả xã hội tiêu cực của bất bình đẳng kinh tế, Giáo sư Đại học Nottingham Richard Wilkinson mô tả Đan Mạch là một quốc gia với mức độ bất bình đẳng thấp và có dân số mạnh khỏe hạnh phúc. Bạn có thể cho rằng đó không hẳn là chất liệu tạo nên nụ cười, tuy nhiên, Wilkinson nhận thấy khía cạnh sâu xa của vấn đề: “Nếu người Mỹ muốn sống trong giấc mơ Mỹ thì nên đến Đan Mạch”
Giờ thì bạn đã biết cách làm sao đề làm bài thuyết trình của mình khác biệt. Phần tóm tắt dưới đây giúp bạn biết cách làm cho bài thuyết trình của mình gây ấn tượng khó quên.
9: Bài thuyết trình không nên đề cập đến quá ba chủ đề trong vòng 15 đến 20 phút
Bạn có bao giờ nhận thấy mình bị kiệt sức sau khi ngồi dự một buổi nói chuyện dài? Khán giả của bạn có thể cũng đối mặt với vấn đề tương tự. Vậy giải pháp là gì? Hãy trình bày ngắn gọn thôi. Điều này giúp khán giả của bạn nắm bắt và ghi nhớ nội dung nhanh hơn nhiều.
Hãy lấy một ví dụ, Paul King, Giáo sư Đại học Christian Texas, đã chia buổi học 3 tiếng hàng tuần thành 3 ca, mỗi ca kéo dài 50 phút.
Kết quả thì sao? Sinh viên ghi nhớ được nhiều thông tin và thường đạt điểm cao trong kỳ thi.
Các bài thuyết trình của TED thường kéo dài 18 phút, đây được coi như độ dài đạt mức độ phù hợp hoàn hảo với độ dài tối ưu trong khoảng 15-20 phút.
Ngoài việc giữ cho bài thuyết trình ngắn gọn, bạn cũng nên lưu ý rằng bài thuyết trình không nên bao gồm quá 3 chủ đề riêng biệt.
Tại sao?
Năm 1956, một nhà nghiên cứu của Harvard đã phát hiện ra rằng hầu hết mọi người gặp khó khăn khi ghi nhớ 7 thông tin mới.
Tuy nhiên, sau đó các nhà nghiên cứu đã rà soát lại lý thuyết này và chia số liệu đó thành ba hoặc bốn đơn vị thông tin cơ bản – hoặc gọi là “tệp dữ liệu” (chunk)
Ví dụ, số 2,222 thì dễ nhớ hơn số 3,948.
Tại sao lại thế? Số đầu tiên mô tả một tệp dữ liệu (“2”) và số thứ hai, ít nhất có hai tệp dữ liệu (39 và 48).
Do đó, càng ít tệp dữ liệu thì càng dễ nhớ – đó là lý do tại sao mỗi bài thuyết trình không nên bao gồm hơn ba chủ đề.
Những chủ đề này có thể được sắp xếp theo bản đồ thông điệp.
Để làm một bản đồ thông điệp, bạn phải trả lời những câu hỏi sau:
“Thông điệp nào là quan trọng nhất tôi muốn khán giả mang theo?”
Một khi đã có câu trả lời, viết thông điệp lên đầu một mảnh giấy – giống như tiêu đề.
Tiếp theo, bạn phải tìm ra ba lập luận (hoặc ít hơn) để bổ trợ cho thông điệp tiêu đề, và liệt kê dưới tiêu đề đó.
Sau cùng, dưới mỗi ý bổ trợ đó, bạn có thể vạch ra những nội dung cụ thể hay là phần cốt lõi của bài thuyết trình.
10: Thúc đẩy mọi giác quan trong suốt bài thuyết trình giúp khán giả ghi nhớ ý kiến của bạn.
Thử nhớ lại lần cuối cùng bạn tắm nắng. Da bạn cảm thấy gì? Bạn ngửi thấy gì? Những thứ xung quanh bạn ra sao? Bạn có thể nhớ tường tận đến mức nào?
Chúng ta ghi nhớ mọi thứ rõ ràng hơn khi chúng ta trải nghiệm với tất cả mọi giác quan.
Richard Mayer từ Đại học California tại Santa Barbara nhận thấy mối liên hệ giữa việc thúc đẩy đa giác quan và cải thiện trí nhớ và cho rằng đây sẽ là một chủ đề nóng cho những nghiên cứu về tâm lý học nhận thức trong tương lai.
Theo kinh nghiệm của Mayer, những sinh viên trải nghiệm trong những môi trường đa giác quan (bằng video, tin nhắn văn bản và hình ảnh) tỏ ra tốt hơn khi gợi nhớ lại thông tin hơn so với tiếp nhận thông tin thông qua một kênh đơn lẻ (nhìn hoặc đọc văn bản).
Theo đó, nếu bạn muốn tạo một bài thuyết trình dễ nhớ, bạn nên trao đổi thông tin theo cách mà khơi dậy nhiều hơn một giác quan. Ở đây, chúng ta sẽ xem cách trao đổi thông tin qua hai cơ quan cảm giác chính là thị giác và thính giác.
Có hai cách cơ bản để trao đổi thông tin bằng thị giác: hình ảnh và văn bản.
Nếu chú ý bạn sẽ thấy rằng những bài nói chuyện TED hay nhất sử dụng nhiều hình ảnh hơn là các bài thuyết trình Powerpoint dày đặc chữ.
Điều này cũng hợp lý thôi vì chúng ta có năng lực hạn chế khi hấp thụ thông tin. Do đó, một bài thuyết trình Powerpoint được lấp đầy bởi các con chữ có thể làm khán giả quá tải và bị sao lãng.
Thay vào đó, sử dụng hình ảnh bổ trợ cho bài thuyết trình song song với một vài từ khóa hỗ trợ cho ý kiến của bạn.
Thính giác cũng có thể được thúc đẩy bởi các biện pháp hùng biện, ví dụ như phương pháp lặp lại.
Lấy bài phát biểu nổi tiếng của Martin Luther King làm ví dụ, trong bài phát biểu, ông đã lặp lại rất nhiều lần bốn từ: “I have a dream”.
Những từ này vẫn còn được nhớ đến tận ngày nay và chúng ta ngay lập tức gắn liền những từ này với King.
Một ví dụ khác gần đây là là cụm từ “Yes, we can” của ông Barack Obama đưa các cử tri tập trung vào thông điệp này và giúp ông thắng cử trở thành Tổng thống Hoa Kỳ.
Tổng kết
Thông điệp chính trong cuốn sách:
Khả năng truyền tải thông điệp một cách thuyết phục là một trong những kỹ năng chủ chốt bạn cần trong thế kỷ 21. Khi bạn thuyết trình, điều quan trọng là bạn cần làm nó nổi bật. Để làm được thế, bạn cần kết nối bằng tình cảm với khán giả của mình. Nếu bạn muốn khán giả nhớ bài nói chuyện của mình, hãy trình bày ngắn gọn, không đề cập đến quá 3 chủ đề và đánh thức các giác quan của khán giả.
Sách nên tìm đọc: bạn nên đọc cuốn Bí quyết thuyết trình của Steve Jobs của Carmine Gallo.
Bí quyết thuyết trình của Steve Jobs giải thích cách một diễn giả có thể trở nên thuyết phục và tạo cảm hứng như huyền thoại Stveve Jobs. Carmine Gallo đã mổ xẻ chi tiết một bài thuyết hay, từ việc lên kế hoạch, tập dượt và phát biểu.
Trạm đọc
Cảm ơn Người dịch: Ngọc Hà, Biên dịch: Hà Trần & TháiPH, từ Sách Lược
Theo Blinkist